1
00:00:00,000 --> 00:00:05,000
Mogę tylko jedną rzecz zapytać? Patrzę w Ciebie czy na Ciebie?

2
00:00:05,000 --> 00:00:11,000
Więc tak, historyjka, która mi sprowadziła do pomysłów na ten film jest taka...

3
00:00:13,000 --> 00:00:16,000
Ze dwa lata temu byłam w trasie.

4
00:00:16,000 --> 00:00:19,000
Jednej z tych długich, długich tras.

5
00:00:19,000 --> 00:00:24,000
No i zgłodniałam. A wiadomo, głodnym w trasie kończy się zazwyczaj w jednym miejscu.

6
00:00:24,000 --> 00:00:28,000
Ja zamówiłam veggie burgera, a mój towarzysz Big Maca.

7
00:00:28,000 --> 00:00:33,000
Zjedliśmy, zapomniałam o sprawie, ale po powrocie do domu sprawdziłam Paragon

8
00:00:33,000 --> 00:00:38,000
i zobaczyłam, że mój veggie burger był droższy od Big Maca.

9
00:00:38,000 --> 00:00:43,000
I to sprowadziło mnie do pytania, dlaczego mięso jest tańsze?

10
00:00:43,000 --> 00:00:46,000
Wiesz co...

11
00:00:48,000 --> 00:00:50,000
Żebyśmy mieli jasność, o czym mowa.

12
00:00:50,000 --> 00:00:54,000
Jeśli wasza veggie dieta będzie się opierać o fasolę i cieciorkę, no to luz.

13
00:00:54,000 --> 00:00:57,000
Ale jeśli chcecie odejść od mięsa czy nabiału i czasem kupić sobie roślinne mleko

14
00:00:57,000 --> 00:01:01,000
albo zgrillować veggie kiełbaskę, wasz portfel odczuje to całkiem znacząco.

15
00:01:01,000 --> 00:01:03,000
I tak na chłopski rozum to nie ma sensu.

16
00:01:03,000 --> 00:01:07,000
Żeby zrobić produkt roślinny, no to trzeba mieć roślinę, obrobić ją i koniec.

17
00:01:07,000 --> 00:01:11,000
Ale żeby zrobić coś z mięsa, trzeba mieć zwierzę, które musi mieć co jeść, gdzie mieszkać,

18
00:01:11,000 --> 00:01:14,000
w którym trzeba się opiekować, mieć weterynarza, odczekać aż ono urośnie,

19
00:01:14,000 --> 00:01:17,000
dopiero wtedy je zabić i obrobić.

20
00:01:17,000 --> 00:01:22,000
Ten proces jest o wiele bardziej skomplikowany, więc dlaczego kosztuje mniej?

21
00:01:23,000 --> 00:01:26,000
To się bierze z mnóstwa różnych czynników.

22
00:01:26,000 --> 00:01:28,000
Po pierwsze to się bierze z czynnika skali.

23
00:01:28,000 --> 00:01:31,000
Produkty wegańskie jeszcze nie nabrały takiej skali jak produkty mięsne.

24
00:01:31,000 --> 00:01:37,000
W 2021, w 2022 rynek samych parówek był wart miliard złotych.

25
00:01:37,000 --> 00:01:39,000
Samych parówek w Polsce.

26
00:01:39,000 --> 00:01:45,000
To rynek wegański był wart 100 milionów. Cały.

27
00:01:45,000 --> 00:01:48,000
Drugi element jest na pewno taki, że mięso jest branżą tradycyjną,

28
00:01:48,000 --> 00:01:50,000
dla polskiego PKB bardzo ważną.

29
00:01:50,000 --> 00:01:55,000
W związku z czym jest ona też bardzo mocno dotowana przez państwo.

30
00:01:55,000 --> 00:01:58,000
To w latach 2015 do 2021,

31
00:01:58,000 --> 00:02:03,000
330 milionów euro Polska wydawała na dotowanie samej hodowli zwierząt

32
00:02:03,000 --> 00:02:10,000
i tylko bydła, owiec, kus i bydła na mleko.

33
00:02:12,000 --> 00:02:15,000
Ta kasa to są kwoty przeznaczone na wsparcie produkcji zwierzęcej,

34
00:02:15,000 --> 00:02:18,000
które otrzymywać mogą rolnicy w Unii Europejskiej w ramach tak zwanej

35
00:02:19,000 --> 00:02:21,000
Wspólnej Polityki Rolnej,

36
00:02:21,000 --> 00:02:24,000
czyli jednej z najważniejszych i najstarszych polityk europejskich.

37
00:02:24,000 --> 00:02:28,000
To jest parasol, pod którym mieści się wszystko, co dotyczy produkcji żywności

38
00:02:28,000 --> 00:02:32,000
na naszym kontynencie i dotyczy jej wszystko, o czym będziemy dzisiaj rozmawiać.

39
00:02:32,000 --> 00:02:35,000
Początek Wspólnej Polityki Rolnej sięga mniej więcej lat 60.

40
00:02:35,000 --> 00:02:37,000
Miała ona wtedy z grubsza trzy cele.

41
00:02:37,000 --> 00:02:39,000
Z jednej strony zwiększyć produkcję,

42
00:02:39,000 --> 00:02:44,000
drugie to było zapewnienie uczciwych dochodów dla producentów rolnych

43
00:02:44,000 --> 00:02:48,000
i trzecie, czyli były niskie ceny żywności dla konsumentów.

44
00:02:48,000 --> 00:02:52,000
Na przestrzeni lat Wspólna Polityka Rolna była i nadal pozostaje polityką

45
00:02:52,000 --> 00:02:55,000
absolutnie kluczową i fundamentalną,

46
00:02:55,000 --> 00:02:58,000
na którą Unia Europejska przeznacza ogromną część wspólnej kasy.

47
00:02:58,000 --> 00:03:03,000
W 2021 roku było to 33% całego unijnego budżetu.

48
00:03:03,000 --> 00:03:05,000
W ramach Wspólnej Polityki Rolnej

49
00:03:05,000 --> 00:03:08,000
polskie rolnictwo otrzymało łącznie 56 miliardów euro,

50
00:03:08,000 --> 00:03:12,000
czyli ogromny hajs, który umożliwił inwestycje i rozwój.

51
00:03:12,000 --> 00:03:15,000
Polska stała się dzięki temu ważnym graczem na rynku spożywczym.

52
00:03:15,000 --> 00:03:18,000
Dla przykładu z naszego kraju pochodzi obecnie około 19%

53
00:03:18,000 --> 00:03:20,000
całej unijnej produkcji drobiu.

54
00:03:20,000 --> 00:03:24,000
Od 2004 roku wartość polskiego eksportu rolno-spożywczego

55
00:03:24,000 --> 00:03:29,000
wzrosła sześciokrotnie z okolic 5 miliardów euro do obecnych około 30.

56
00:03:29,000 --> 00:03:32,000
I to zafunkcjonowało fantastycznie.

57
00:03:32,000 --> 00:03:35,000
Europa nie jest nie tylko samowystarczalna żywnościowo,

58
00:03:35,000 --> 00:03:37,000
ale produkuje bardzo wiele na eksport.

59
00:03:37,000 --> 00:03:40,000
Jest jednym z największych eksporterów żywności.

60
00:03:40,000 --> 00:03:46,000
Bardzo się podniosły dochody rolnicze i mamy bardzo tanią w Europie żywność.

61
00:03:46,000 --> 00:03:50,000
Więc możemy powiedzieć, że polityka się udała.

62
00:03:52,000 --> 00:03:58,000
Tylko to wymusiło właśnie ten szereg zmian w produkcji.

63
00:03:58,000 --> 00:04:02,000
Jeżeli mają być tanie płody rolne,

64
00:04:02,000 --> 00:04:07,000
no to musimy premiować wysoką efektywność ekonomiczną.

65
00:04:07,000 --> 00:04:10,000
Wspólna polityka rolna zaprojektowana jest dlatego w taki sposób,

66
00:04:10,000 --> 00:04:13,000
aby wynagradzać gospodarstwa duże i wysokowydajne.

67
00:04:13,000 --> 00:04:16,000
Wielkość dotacji przyznawanych w ramach WPR

68
00:04:16,000 --> 00:04:19,000
jest uzależniona od wielkości gospodarstwa albo od liczby zwierząt,

69
00:04:19,000 --> 00:04:22,000
co sprawia, że im większy jest dany produkt centralny,

70
00:04:22,000 --> 00:04:24,000
tym większe wsparcie otrzymuje.

71
00:04:24,000 --> 00:04:27,000
W skali Europy szacuje się, że około 80% kasy z WPR

72
00:04:27,000 --> 00:04:30,000
wędruje do 20% największych podmiotów.

73
00:04:30,000 --> 00:04:32,000
Z rynku, na którym karty rozdane są w ten sposób,

74
00:04:32,000 --> 00:04:34,000
znikają najmniejsze gospodarstwa.

75
00:04:34,000 --> 00:04:38,000
I widać to jak na dłonie, jeśli spojrzy się w roczniki statystyczne GUS-u.

76
00:04:38,000 --> 00:04:42,000
W 2003 roku, czyli ostatnim przed wejściem Polski do Unii Europejskiej,

77
00:04:42,000 --> 00:04:45,000
gospodarstwa, te najmniejsze, najmniejsze, do jednego hektara,

78
00:04:45,000 --> 00:04:49,000
stanowiły prawie 35% wszystkich gospodarstw w naszym kraju.

79
00:04:49,000 --> 00:04:55,000
W 2020 roku ci najmniejsi gracze stanowili już tylko 1,9% całości.

80
00:04:57,000 --> 00:05:00,000
Małe gospodarstwa zniknęły z mapy bardzo szybko.

81
00:05:00,000 --> 00:05:02,000
A wiecie, co jeszcze znika całkiem szybko?

82
00:05:02,000 --> 00:05:06,000
Siła waszych haseł, zwłaszcza tych, które brzmią admin albo kuwerty

83
00:05:06,000 --> 00:05:10,000
i których używacie na wielu stronach od wielu lat i dobrze wiem, że to robicie.

84
00:05:10,000 --> 00:05:11,000
Co może na to pomóc?

85
00:05:11,000 --> 00:05:15,000
Na przykład usługa NordPass od partnera tego filmu, czyli od NordVPN.

86
00:05:15,000 --> 00:05:18,000
NordPass to jest menadżer haseł, który sam generuje dla was bezpieczne,

87
00:05:18,000 --> 00:05:23,000
silne hasła, które się nie powtarzają i które sam potem uzupełnia w trakcie logowania.

88
00:05:23,000 --> 00:05:25,000
NordPass można kupić w pakiecie razem z NordVPN,

89
00:05:25,000 --> 00:05:29,000
czyli z narzędziem pozwalającym na korzystanie z sieci bezpieczniej

90
00:05:29,000 --> 00:05:31,000
i z większym poszanowaniem prywatności.

91
00:05:31,000 --> 00:05:35,000
NordVPN pozwala ukryć wasze IP i zaszyfrować dane, dzięki czemu w praktyce

92
00:05:35,000 --> 00:05:37,000
np. trudniej śledzić wasze poczynania w sieci.

93
00:05:37,000 --> 00:05:41,000
A w czasie podróży macie łatwiejszy dostęp do pełnej zawartości Netflixa

94
00:05:41,000 --> 00:05:44,000
ani nie wywala was cały czas z maila czy z platform społecznościowych.

95
00:05:44,000 --> 00:05:47,000
Dzięki temu, że waszego IP nie widać, a połączenia są szyfrowane,

96
00:05:47,000 --> 00:05:52,000
jesteście bardziej odporni na ataki osób, które mogą mieć nie najlepsze intencje.

97
00:05:52,000 --> 00:05:57,000
Pod tym linkiem znajdziecie aktualną ofertę NordVPN także w pakiecie z NordPass.

98
00:05:57,000 --> 00:06:02,000
Jeśli np. zdecydujecie się na pakiety dwuletnie, to dostajecie wtedy 3 miesiące w gratisie.

99
00:06:02,000 --> 00:06:04,000
Jak zawsze macie też 30 dni gwarancji zwrotu kasy.

100
00:06:04,000 --> 00:06:07,000
Jeśli coś wam nie podpasuje, zajrzyjcie tam.

101
00:06:07,000 --> 00:06:09,000
A tymczasem wracamy do filmu.

102
00:06:09,000 --> 00:06:12,000
Jedziemy odwiedzić gospodarstwo pana Leszka, który hoduje krowy mleczne.

103
00:06:12,000 --> 00:06:17,000
Jego gospodarstwo jest przykładem zmian, jakie zaszły w polskim rolnictwie na przestrzeni dekad.

104
00:06:17,000 --> 00:06:23,000
Zaczynałem w latach 80. od ośmiu krów. W tej chwili jest 580.

105
00:06:23,000 --> 00:06:28,000
Skala produkcji wzrosła diametralnie i powiększyła się wielkość gospodarstwa.

106
00:06:30,000 --> 00:06:39,000
Myślę, że takie minimalne stado, żeby na dzień dzisiejszy wyjść na plus, to jest 50 krów.

107
00:06:39,000 --> 00:06:42,000
I przy takim stadzie można coś tam próbować.

108
00:06:42,000 --> 00:06:48,000
Te mniejsze stada, no niestety, ale przy obecnych spadkach cen mleka,

109
00:06:48,000 --> 00:06:53,000
cen produktów mleczarskich stają się nieopłacalne.

110
00:06:53,000 --> 00:06:57,000
Właściciele krów mlecznych mogą w ramach wspólnej polityki rolnej ubiegać się o dotacje,

111
00:06:57,000 --> 00:07:00,000
których wysokość jest związana z wielkością stada.

112
00:07:00,000 --> 00:07:04,000
Jakby to przeliczał na 50 krów, to nie jest wcale dużo.

113
00:07:04,000 --> 00:07:09,000
Przeliczyć to na troszkę większe stado, to już jest zastrzyk pieniędzy,

114
00:07:09,000 --> 00:07:11,000
gdzie można zainwestować w dalszy rozwój.

115
00:07:11,000 --> 00:07:15,000
Jedną z takich inwestycji jest ta hala, warta grube miliony złotych.

116
00:07:15,000 --> 00:07:20,000
Technologia zmniejsza tu niezbędny nakład ludzkiej pracy i podnosi efektywność produkcji.

117
00:07:20,000 --> 00:07:23,000
Kurtyny w hali podnoszą się automatycznie w zależności od pogody,

118
00:07:23,000 --> 00:07:25,000
żeby umożliwiać optymalne chłodzenie.

119
00:07:25,000 --> 00:07:27,000
Podłoże samoczyści się z odchodów,

120
00:07:27,000 --> 00:07:31,000
krowy mają do dyspozycji szczotki na fotokomórkę, które drapią im grzbiety,

121
00:07:31,000 --> 00:07:35,000
a każda z nich ma na szyi czujnik monitorujący podstawowe parametry życiowe,

122
00:07:35,000 --> 00:07:37,000
który alarmuje, jeśli coś jest nie tak.

123
00:07:37,000 --> 00:07:40,000
Maksymalnie zautomatyzowane jest też samo dojenie.

124
00:07:41,000 --> 00:07:44,000
Cała ta operacja ustawiona jest tak, by z krów można było

125
00:07:44,000 --> 00:07:47,000
możliwie szybko pozyskać możliwie dużo mleka.

126
00:07:47,000 --> 00:07:51,000
Krowa, tak jak każdy ssak, produkuje mleko wyłącznie po ciąży.

127
00:07:51,000 --> 00:07:55,000
Dlatego, żeby dawać nam mleko, krowy są wielokrotnie zapładniane i rodzą cielaki.

128
00:07:55,000 --> 00:07:59,000
Okres eksploatacji krowy mlecznej liczy się dlatego w laktacjach.

129
00:07:59,000 --> 00:08:04,000
Taka średnia, trafiają się 6-8, ale średnia to 4-4,5 laktacje.

130
00:08:05,000 --> 00:08:09,000
Czy to się zmieniło względem dłuższej laktacji?

131
00:08:09,000 --> 00:08:13,000
Nie, wtedy krowy żyły, zdecydowanie była mniejsza wydajność.

132
00:08:13,000 --> 00:08:18,000
Krowy były, jak to się brzydko mówi, mniej wyżyłowane, mniej produktywne.

133
00:08:18,000 --> 00:08:22,000
Przez co żyły 3-4 laktacje dłużej.

134
00:08:22,000 --> 00:08:27,000
Oczywiście to się wiązało z jakością mleka, ilością mleka.

135
00:08:27,000 --> 00:08:33,000
Weszły kiszonki, siano-kiszonki, weszły preparaty białkowe.

136
00:08:33,000 --> 00:08:41,000
Wszystko diametralnie zmienia się w kierunku zwiększenia produkcji, podniesienia ilości mleka.

137
00:08:43,000 --> 00:08:50,000
Przeciętny, roczny udój jednej krowy w 2003 roku wyniósł w Polsce 3789 litrów.

138
00:08:50,000 --> 00:08:53,000
W 2021 6136.

139
00:08:53,000 --> 00:08:55,000
Są to wartości średnie.

140
00:08:55,000 --> 00:09:01,000
W gospodarstwach wysokowydajnych osiąga się wartości nawet i do 10 tysięcy litrów mleka z jednej krowy rocznie.

141
00:09:02,000 --> 00:09:10,000
Wszyscy, którzy nie idą za tym trendem poprawy tej efektywności ekonomicznej wypadają z rynku, tak?

142
00:09:10,000 --> 00:09:13,000
Bo nagle się okazuje, że ich produkcja jest nieopłacalna.

143
00:09:13,000 --> 00:09:21,000
Dzisiaj musi bardzo uważnie kalkulować, zwłaszcza jeżeli ma świadomość, że ma kredyty, które musi spłacać,

144
00:09:21,000 --> 00:09:29,000
jak ma gospodarować, żeby uzyskać odpowiednią korzyść, odpowiedni zysk, bo inaczej upadnie i zostanie zdecydowany.

145
00:09:30,000 --> 00:09:34,000
Rynek produktów mlecznych różni się pod wieloma względami, od rynku mięsnego i rynku jaj,

146
00:09:34,000 --> 00:09:37,000
chociażby dlatego, że w Polsce dość dobrze działają spółdzielnie mleczarskie.

147
00:09:37,000 --> 00:09:40,000
No i istota produkcji jest w przypadku mleka nieco inna.

148
00:09:40,000 --> 00:09:46,000
Stąd też w tym wypadku faktycznie możemy bez większych problemów znaleźć jeszcze takie gospodarstwa jak to Pana Leszka.

149
00:09:46,000 --> 00:09:48,000
Duże, ale wciąż o rodzinnym charakterze.

150
00:09:48,000 --> 00:09:55,000
Na rynku mięsnym, szczególnie drobiowym, na którym przez chwilę się teraz skupimy, no bo Polska jest drobiowym mocarstwem,

151
00:09:55,000 --> 00:09:58,000
sytuacja ta wygląda jednak zgoła inaczej.

152
00:09:59,000 --> 00:10:05,000
Tutaj z uwagi na niską ogólną rentowność takiego biznesu obserwujemy daleko idącą konsolidację branży,

153
00:10:05,000 --> 00:10:11,000
czyli firmy drobiarskie przejmują jedna drugą, rozrastają się, oprócz mięsa przejmują też rynki paszowe.

154
00:10:11,000 --> 00:10:14,000
Obserwujemy więc takie monopolizowanie się tego sektora.

155
00:10:14,000 --> 00:10:22,000
Jeśli idzie o kury nioski, obecnie 0,2% największych gospodarstw skupia prawie 80% pogłowia kur w kraju.

156
00:10:22,000 --> 00:10:31,000
W przypadku brojlerów, czyli kurczaków na mięso, 3,7% największych graczy posiada 98,4% całego krajowego stada.

157
00:10:31,000 --> 00:10:37,000
Ciekawostka, Polskę zamieszkuje w ogóle 196 milionów sztuk drobiu kurzego.

158
00:10:37,000 --> 00:10:45,000
W takich przemysłowych, już naprawdę wielkoskalowych warunkach zwiększanie efektywności wchodzi już w ogóle na zupełnie inny poziom.

159
00:10:45,000 --> 00:10:51,000
To są zwierzęta, które są najczęściej pozbawione możliwości realizacji naturalnych odruchów.

160
00:10:51,000 --> 00:10:54,000
Kury nie grzebią, bo tam nie mają gdzie grzebać.

161
00:10:54,000 --> 00:11:03,000
Są zamknięte bardzo często w klatkach albo są tak gęsto skupione, że po prostu zaczynają się dziobać razem.

162
00:11:03,000 --> 00:11:09,000
W przypadku drobiu na przestrzeni ostatnich dekad dokonała się prawdziwa genetyczna rewolucja.

163
00:11:09,000 --> 00:11:26,000
Jeszcze w latach pięćdziesiątych kurczak w 56 dniu po wykluciu wyglądał tak, a w 2005 roku tak.

164
00:11:26,000 --> 00:11:34,000
Selekcja genetyczna doprowadza do tego, że nieproporcjonalnie rozrośnięte brojlery bardzo często mają problemy z poruszaniem się,

165
00:11:34,000 --> 00:11:41,000
czy ze stawami. One często upadają, nie mogą wstać, odparzają sobie skóry od chody, są w przewlekłym stresie,

166
00:11:41,000 --> 00:11:45,000
który odbija się i na ich zachowaniu, i na ich odporności na choroby.

167
00:11:45,000 --> 00:11:52,000
Zwierzęta te mają rosnąć jak najszybciej i być możliwie gęsto upakowane na fermach, żeby obniżać koszty ich utrzymania.

168
00:11:52,000 --> 00:11:58,000
Prawo określa minimalne standardy hodowli brojlerów, zgodnie z którymi na jednym metrze kwadratowym

169
00:11:59,000 --> 00:12:07,000
zagęszczenie ptaków może wynieść 39 kg, chyba że kurnik spełnia dodatkowe wymogi techniczne, wtedy na metrze można upakować ich 42 kg.

170
00:12:07,000 --> 00:12:11,000
Intensyfikacja produkcji drobiu w Polsce przybrała ogromną skalę.

171
00:12:11,000 --> 00:12:21,000
W przeliczeniu na hektar produkcja mięsa drobiowego w naszym kraju wynosiła 60 kg w 2002 roku i skoczyła do 239 kg w 2021.

172
00:12:28,000 --> 00:12:38,000
Świnie, które są jednymi z najbardziej inteligentnych zwierząt, są bardzo często zamknięte w klatkach, które się nie mogą ruszyć, nie mogą się bawić, nie mogą się socjalizować.

173
00:12:38,000 --> 00:12:44,000
Bardzo często te zwierzęta w ogóle nie widzą tak naprawdę światła słonecznego przez całe swoje życie.

174
00:12:44,000 --> 00:12:49,000
Nie mówiąc o tym, że to życie bardzo krótko trwa, dlatego że ono jest skrócone do końca.

175
00:12:50,000 --> 00:12:54,000
Znowu ekonomia zaczyna decydować, prosiaki hodowane 100 dni.

176
00:12:54,000 --> 00:13:03,000
Bo po tym okresie korzyść z produkcji mięsa zaczyna być nieopłacalna w stosunku do tego, co musimy włożyć w tę produkcję w postaci paszy.

177
00:13:03,000 --> 00:13:06,000
Świnie zabijane są na mięso szybko.

178
00:13:06,000 --> 00:13:09,000
Średnia długość życia świni domowej to jest 15-20 dni.

179
00:13:10,000 --> 00:13:15,000
Prawo szczegółowo opisuje, w jakich warunkach powinny przebywać knury, w jakich lochy, co z młodymi itd.

180
00:13:15,000 --> 00:13:19,000
I znowu wyznacza minimalne standardy, np. takie.

181
00:13:19,000 --> 00:13:28,000
W przypadku utrzymania loch pojedynczo, wymiary kojca, o którym mowa w paragrafie jakimś tam, powinny wynosić co najmniej, jeśli idzie o długość.

182
00:13:28,000 --> 00:13:31,000
Długość zwierzęcia powiększona o 10-15 dni.

183
00:13:31,000 --> 00:13:41,000
To, co właśnie przeczytałam, to jest opis kojca, który jest minimalnie większy niż świnia, w którym to zwierzę nie ma właściwie możliwości poruszania się.

184
00:13:41,000 --> 00:13:43,000
Może stać i może leżeć.

185
00:13:43,000 --> 00:13:49,000
Kojce porodowe są projektowane właśnie po to, żeby ta świnia matka mogła właściwie tylko położyć się i odsłonić się.

186
00:13:49,000 --> 00:13:51,000
I to jest właśnie to, o czym mowa.

187
00:13:51,000 --> 00:13:55,000
Nie ma właściwie możliwości poruszania się. Może stać i może leżeć.

188
00:13:55,000 --> 00:14:05,000
Kojce porodowe są projektowane właśnie po to, żeby ta świnia matka mogła właściwie tylko położyć się i odsłonić siódki, do których przez pręty dostęp mogą mieć młode.

189
00:14:05,000 --> 00:14:09,000
I to w teorii zabezpiecza przed przypadkowym zgnieceniem tych młodych przez matkę.

190
00:14:09,000 --> 00:14:13,000
No ale czy to są spoko warunki? Zostawiam to wam.

191
00:14:13,000 --> 00:14:15,000
Tak jak mówiłem, widzimy nieszczęście.

192
00:14:15,000 --> 00:14:17,000
Znaczy nieszczęście tych zwierząt.

193
00:14:17,000 --> 00:14:22,000
Tak, my je po prostu pozbawiamy ich naturalnego środowiska po to, żeby zmaksymalizować swój zysk.

194
00:14:30,000 --> 00:14:34,000
Ale ogólnie mamy to. Mamy odpowiedź na nasze pytanie.

195
00:14:34,000 --> 00:14:40,000
Mięso jest względnie tanie, no bo zmienia się kultura rolna i technologia produkcji.

196
00:14:40,000 --> 00:14:46,000
Bo wspólna polityka rolna poprzez mechanizmy dopłat ustawia system tak, by premiować wysoko wydajnych dużych graczy.

197
00:14:46,000 --> 00:14:48,000
Bo rynek mięsny się monopolizuje.

198
00:14:48,000 --> 00:14:54,000
Zwierzęta są genetycznie selekcjonowane i hodowane w warunkach nastawionych na maksymalizowanie efektywności.

199
00:14:54,000 --> 00:14:58,000
I to wszystko przekłada się na niskie ceny.

200
00:14:58,000 --> 00:15:02,000
Ale pamiętacie ten paragon z początku filmu?

201
00:15:02,000 --> 00:15:09,000
Bardzo wiele kosztów, które ponosimy my jako obywatele, którzy niekoniecznie konsumują także mięso,

202
00:15:09,000 --> 00:15:14,000
jest ukryta i nie jest wliczona w cenę produkcji.

203
00:15:14,000 --> 00:15:20,000
To są koszty, które popłacą inni użytkownicy środowiska niż ci, którzy powodują straty.

204
00:15:20,000 --> 00:15:24,000
Rolnictwo jest jednym z najbardziej emisyjnych sektorów światowej gospodarki.

205
00:15:24,000 --> 00:15:30,000
Zazwyczaj w statystykach ujmuje się je wspólnie z wykorzystaniem terenu i leśnictwem.

206
00:15:30,000 --> 00:15:36,000
I wtedy szacuje się, że wspólnie odpowiadają one za kilkanaście do dwudziestu procent światowej emisji.

207
00:15:36,000 --> 00:15:43,000
To jest porównywalnie albo wręcz trochę więcej niż cały sektor transportu drogowego, lotniczego i towarowego.

208
00:15:43,000 --> 00:15:47,000
Znacząca część tych emisji jest związana właśnie z utrzymaniem zwierząt.

209
00:15:47,000 --> 00:15:53,000
FAO podaje, że żywy inwentarz odpowiada globalnie za czternaście i pół procenta emisji gazów cieplarnianych

210
00:15:53,000 --> 00:15:59,000
i z tej części aż sześćdziesiąt pięć procent to sprawka bydła hodowanego na wołowinę i mleko.

211
00:15:59,000 --> 00:16:04,000
Szacuje się, że jeden kilogram wołowiny skutkuje emisją około stu kilogramów ekwiwalentu CO2.

212
00:16:04,000 --> 00:16:07,000
No i to też jest koszt, który umyka systemowi.

213
00:16:07,000 --> 00:16:10,000
Jak duży to jest koszt? To jest oczywiście łopatologiczna metoda,

214
00:16:10,000 --> 00:16:15,000
ale gdybyśmy wzięli sobie na przykład cenę uprawnień do emisji z tego europejskiego systemu ETS,

215
00:16:15,000 --> 00:16:20,000
w ramach którego tona CO2 była wyceniana w ubiegłym roku na osiemdziesiąt, dziewięćdziesiąt euro,

216
00:16:20,000 --> 00:16:25,000
no to okazuje się, że kilogram wołowiny musiałby kosztować o osiemdziewięć euro więcej,

217
00:16:25,000 --> 00:16:28,000
czyli podrożałby o tam niecałe czterdzieści złotych.

218
00:16:28,000 --> 00:16:33,000
Czyli znowu, na paragonie tego nie mamy, ale koszty ocieplania się klimatu ponosimy wszyscy.

219
00:16:41,000 --> 00:16:48,000
Kolejny ukryty koszt to jest antybiotykooporność, w której motorem napędowym jest właśnie produkcja mięsa.

220
00:16:48,000 --> 00:16:54,000
Antybiotykooporność jest uznawana za jeden z najbardziej palących problemów zdrowia publicznego

221
00:16:54,000 --> 00:17:00,000
i w wielkim łopatologicznym skrócie chodzi w niej o to, że jeśli mamy bakterie i inne mikroorganizmy,

222
00:17:00,000 --> 00:17:05,000
to im częściej będziemy je eksponować na antybiotyki, tym większą presję wygenerujemy na to,

223
00:17:05,000 --> 00:17:09,000
by znajdowały one sposoby, by się na te antybiotyki uopornić.

224
00:17:09,000 --> 00:17:16,000
Jeśli znajdą te sposoby, a obserwujemy to coraz częściej, to wtedy leczenie chorób wywoływanych przez te mikroorganizmy

225
00:17:16,000 --> 00:17:23,000
staje się w tym lepszym wypadku drogie, długie i utrudnione, a w tym gorszym zupełnie niemożliwe.

226
00:17:23,000 --> 00:17:27,000
Tracimy więc oręże do walki z chorobami, z którymi już dawno mieliśmy nie mieć problemu.

227
00:17:27,000 --> 00:17:33,000
Mowa tu na przykład o zapaleniu płuc, o gruźlicy, o salmonellozie czy rzeżączce.

228
00:17:33,000 --> 00:17:37,000
Antybiotyki się masowo w Polsce stosuje, już nie tylko leczniczo,

229
00:17:38,000 --> 00:17:48,000
ale bardzo często jako zapobiegawczo, to znaczy profilaktycznie, żeby nie dopuścić do rozprzestrzeniania się nowych chorób.

230
00:17:48,000 --> 00:17:57,000
Raport z 2021 roku wskazuje, że w Polsce sprzedano 775 ton substancji aktywnych w antybiotykach,

231
00:17:57,000 --> 00:18:05,000
co daje nam uśrednioną wartość około 175 mg na kilogram i to jest drugie miejsce spośród 31 europejskich krajów.

232
00:18:05,000 --> 00:18:14,000
O ile w mleku jest to raczej surowiej kontrolowane, ale w mięsie ta kontrola też teoretycznie jest.

233
00:18:14,000 --> 00:18:23,000
Natomiast nie jesteśmy pewni, czy przy tak ogromnej masie różnorodnych antybiotyków, które stosujemy, wyłapujemy wszystko.

234
00:18:23,000 --> 00:18:32,000
W 2017 roku NIC opublikowała wyniki kontroli dotyczącej wykorzystania antybiotyków w produkcji zwierzęcej w województwie lubuskim

235
00:18:32,000 --> 00:18:35,000
i ich streszczenie nie napawa optymizmem.

236
00:18:35,000 --> 00:18:42,000
Podejmowane w ramach działań nadzorczych kontrole i badania monitoringowe nie pozwalały na rzetelną ocenę zasadności i prawidłowości stosowania antybiotyków,

237
00:18:42,000 --> 00:18:47,000
a także nie gwarantowały ochrony konsumentów przed skutkami ich nieprawidłowego stosowania.

238
00:18:47,000 --> 00:18:51,000
Przepisy unijne i tak w porównaniu do reszty świata są całkiem ogarnięte.

239
00:18:51,000 --> 00:18:58,000
Unia szybko zakazała np. stosowania antybiotyków jako stymulatorów wzrostu, co przez długi czas było dozwolone np. w USA.

240
00:18:59,000 --> 00:19:03,000
Ale też trzeba pamiętać, że hodowla przemysłowa nigdy nie wyeliminuje antybiotyków zupełnie.

241
00:19:03,000 --> 00:19:08,000
Zwierzęta hodowane są w tak wielkim zagęszczeniu, z tak małą zmiennością genetyczną

242
00:19:08,000 --> 00:19:12,000
i w stresie, którego skutkiem jest upośledzenia chociażby pracy układu odpornościowego,

243
00:19:12,000 --> 00:19:14,000
że no zawsze będą ich potrzebować.

244
00:19:28,000 --> 00:19:32,000
Produkcja mięsa odciska na środowisku gigantyczne piętno.

245
00:19:32,000 --> 00:19:36,000
I to nie tylko jeśli idzie o emisję gazów cieplarnianych, o których już rozmawialiśmy.

246
00:19:36,000 --> 00:19:42,000
Mówimy tu o wylesianiu, o utracie bioróżnorodności, o wymieraniu gatunków, zanieczyszczeniu wód i powietrza.

247
00:19:42,000 --> 00:19:48,000
Żeby uzmysłowić sobie jak gigantyczna jest presja wywierana na środowisko przez żywy inwentarz,

248
00:19:48,000 --> 00:19:55,000
wyobraźcie sobie, że bierzecie wszystkie możliwe ssaki tego świata i wkładacie je na gigantyczną wagę.

249
00:19:55,000 --> 00:20:01,000
Każdą mysz, sarnę, psa, kota, słonia, żyrafy, nornicę, fokę, człowieka.

250
00:20:01,000 --> 00:20:05,000
Każda jedna sztuka ssaka na naszej planecie ląduje na wadze.

251
00:20:05,000 --> 00:20:11,000
I jak myślicie, ile procent uzyskanej w ten sposób masy stanowić będą dzikie zwierzęta?

252
00:20:11,000 --> 00:20:19,000
4%. 34% wagi to my, ludzie, a pozostałe 62% to żywy inwentarz.

253
00:20:19,000 --> 00:20:22,000
Tylko 8 gatunków ssaków, głównie świnie i krowy.

254
00:20:22,000 --> 00:20:30,000
Jeśli zrobilibyśmy taki sam eksperyment z ptakami, to drób hodowlany stanowiłby 71% całej masy ptactwa na ziemi,

255
00:20:30,000 --> 00:20:33,000
a ptaki dzikie tylko 29%.

256
00:20:33,000 --> 00:20:36,000
Pomyślcie sobie tak na chłopski rozum.

257
00:20:36,000 --> 00:20:39,000
Tak gigantyczna masa zwierząt musi być chociażby wyżywiona.

258
00:20:39,000 --> 00:20:44,000
Trzeba gdzieś uprawiać ogromne ilości roślin na pasze, tak?

259
00:20:44,000 --> 00:20:49,000
Grunty rolne zajmują połowę lądowej powierzchni naszej planety, która nadaje się do zamieszkania,

260
00:20:49,000 --> 00:20:52,000
czyli wyłączamy z tego np. pustynie albo lodowce.

261
00:20:52,000 --> 00:20:59,000
I z tej połowy 77% powierzchni to jest powierzchnia wykorzystywana do uprawy roślin na pasze i jako pastwiska.

262
00:20:59,000 --> 00:21:05,000
Czyli bezpośrednio dla nas, ludzi, zużywamy zaledwie 23% gruntów rolnych.

263
00:21:05,000 --> 00:21:12,000
I to jest system, który stoi na głowie, ponieważ kalorie od zwierzęce stanowią tylko 18% wszystkich kalorii,

264
00:21:12,000 --> 00:21:16,000
które w skali świata produkujemy, i tylko 37% białka.

265
00:21:16,000 --> 00:21:20,000
Czyli większość cennych i skończonych zasobów, jakimi dysponujemy,

266
00:21:20,000 --> 00:21:26,000
jest wykorzystywana po to, by produkować mniejszość energii i mniejszość białek, które są nam potrzebne.

267
00:21:26,000 --> 00:21:35,000
Pamiętajmy o tym, że 90% żywności, które spożywa zwierzę, jest na podtrzymanie jego procesów życiowych.

268
00:21:35,000 --> 00:21:44,000
Tylko 10% jest na tą użytkową produkcję, której my później w postaci produktów zwierzęcych korzystamy.

269
00:21:45,000 --> 00:21:48,000
Konsekwencje tego wszystkiego są proste.

270
00:21:48,000 --> 00:21:53,000
Rolnictwo jest jednym z głównych motorów napędowych utraty bioróżnorodności.

271
00:21:53,000 --> 00:21:58,000
FAO szacuje, że globalnie rolnictwo zostało zidentyfikowane jako czynnik zagrażający

272
00:21:58,000 --> 00:22:03,000
w przypadku 85% wszystkich gatunków, które są narażone na wyginięcie.

273
00:22:03,000 --> 00:22:05,000
W Europie sytuacja wygląda tak.

274
00:22:05,000 --> 00:22:12,000
Jeśli przeanalizujemy sobie negatywny wpływ całego rolnictwa na różne poszczególne aspekty środowiskowe,

275
00:22:12,000 --> 00:22:18,000
to utrzymanie zwierząt hodowlanych odpowiada za takie części całego tego wpływu.

276
00:22:18,000 --> 00:22:26,000
78% utraty bioróżnorodności na lądzie, 80% zakwaszenia gleb i zanieczyszczenia powietrza amoniakiem i tlenkami azotu,

277
00:22:26,000 --> 00:22:32,000
81% globalnego ocieplenia i 73% zanieczyszczenia wód fosforem i azotem.

278
00:22:33,000 --> 00:22:35,000
Nadzieja jest smutna.

279
00:22:35,000 --> 00:22:39,000
Ja widzę nadzieję w tym, że ten system nie jest do utrzymania.

280
00:22:39,000 --> 00:22:45,000
Gdyby cały świat jadł tyle mięsa, co jedzą Polacy w 2030, 2050 roku,

281
00:22:45,000 --> 00:22:51,000
to musielibyśmy 95% naszej planety przeznaczyć tylko na produkcję rolniczą.

282
00:22:51,000 --> 00:22:56,000
Z oceanami, z Arktyką, z Antarktydą, z górami, ze wszystkim.

283
00:22:56,000 --> 00:23:02,000
Gdybyśmy chcieli tyle jeść, co Amerykanie, to by nam potrzebno było 1,7 ziemi, tak?

284
00:23:02,000 --> 00:23:05,000
W perspektywie 20-30 lat.

285
00:23:05,000 --> 00:23:08,000
Więc tego się nie da utrzymać systemów.

286
00:23:14,000 --> 00:23:21,000
Jak sprawić, by nasza dieta była i zdrowa, i zrównoważona środowiskowo, opisuje ten raport.

287
00:23:21,000 --> 00:23:26,000
To jest dogłębna analiza przygotowana przez prawie 40 badaczy z różnych dziedzin

288
00:23:26,000 --> 00:23:30,000
i rolnictwa, i dietetyki, i polityki, i nauk społecznych.

289
00:23:30,000 --> 00:23:34,000
Ten okrąg wyznacza granice planetarne i zdrowotne,

290
00:23:34,000 --> 00:23:37,000
a kolorowe trójkąty pokazują, gdzie jesteśmy obecnie.

291
00:23:37,000 --> 00:23:42,000
Cel jest taki, żeby zmieścić się wewnątrz kółka i wtedy nasze żywienie będzie zdrowe,

292
00:23:42,000 --> 00:23:44,000
a ekosystemy to wytrzymają.

293
00:23:44,000 --> 00:23:47,000
Widzimy tu, że obecnie w skali globalnej trzy główne problemy to

294
00:23:48,000 --> 00:23:54,000
Mamy za to przestrzeń do tego, by jeść o wiele więcej orzechów, strączków, zbóż, warzyw i owoców niż obecnie.

295
00:23:54,000 --> 00:23:58,000
Schematy żywieniowe są jednak bardzo zróżnicowane przestrzennie.

296
00:23:58,000 --> 00:24:03,000
Mieszkańcy bogatego zachodu, tutaj na przykładzie Ameryki Północnej, żywią się tak.

297
00:24:03,000 --> 00:24:07,000
Za dużo nabiału, za dużo drobiu, jaj, ziemniaków i czerwonego mięsa.

298
00:24:07,000 --> 00:24:10,000
Z kolei dieta mieszkańców Azji Południowej prezentuje się tak,

299
00:24:10,000 --> 00:24:13,000
że mieszkańcy południowej, na przykład w Polsce,

300
00:24:14,000 --> 00:24:17,000
Z kolei dieta mieszkańców Azji Południowej prezentuje się tak

301
00:24:17,000 --> 00:24:22,000
i przekracza te granice zdrowotno-środowiskowe tylko w przypadku ziemniaków i manioku.

302
00:24:22,000 --> 00:24:24,000
Jakie są wnioski z tego raportu?

303
00:24:24,000 --> 00:24:28,000
Jeśli mamy wyżywić wszystkich ludzi na Ziemi w 2050 roku,

304
00:24:28,000 --> 00:24:31,000
a będzie nas wtedy pewnie prawie już 10 miliardów,

305
00:24:31,000 --> 00:24:35,000
to musimy ograniczyć konsumpcję mięsa i cukru o połowę

306
00:24:35,000 --> 00:24:40,000
i jednocześnie zwiększyć konsumpcję owoców, warzyw, strączków i orzechów.

307
00:24:40,000 --> 00:24:43,000
Innymi słowy, zmieniać dietę w kierunku bardziej roślinnej.

308
00:24:43,000 --> 00:24:47,000
I ta zmiana na papierze jest jak najbardziej możliwa,

309
00:24:47,000 --> 00:24:50,000
ale na pewno w praktyce nie będzie łatwa.

310
00:24:50,000 --> 00:24:55,000
Mam wielkie fermy, wielkich lobbystów także,

311
00:24:55,000 --> 00:24:58,000
bo to są ogromne pieniądze i to są ogromne fermy.

312
00:24:58,000 --> 00:25:00,000
I oni nie chcą żadnych zmian.

313
00:25:00,000 --> 00:25:03,000
Dla nich ten system jest dobry, bo oni wygrywają na tym rynku.

314
00:25:03,000 --> 00:25:06,000
Myślę, że branża mięsna widzi te wszystkie raporty.

315
00:25:06,000 --> 00:25:08,000
Widzi je pewnie dużo lepiej niż my.

316
00:25:08,000 --> 00:25:12,000
Młodzi konsumenci coraz mniej ochoczo to mięso jedzą, tak?

317
00:25:12,000 --> 00:25:16,000
Więc no muszą coś zrobić, no bo inaczej...

318
00:25:16,000 --> 00:25:21,000
To, co powinniśmy jakby szukać takiego rozwiązania,

319
00:25:21,000 --> 00:25:25,000
to jest to, żeby zacząć płacić rolnikom

320
00:25:25,000 --> 00:25:29,000
za jakość i za usługi ekosystemowe.

321
00:25:29,000 --> 00:25:31,000
To teraz jest bardzo często, ja widzę w branży mięsnej,

322
00:25:31,000 --> 00:25:33,000
że bardzo dużo się o tym mówi.

323
00:25:33,000 --> 00:25:36,000
Nie jedzcie kiepskiego mięsa, jedzcie go mniej,

324
00:25:36,000 --> 00:25:38,000
ale jedzcie dobre mięso.

325
00:25:38,000 --> 00:25:39,000
To jest win-win sytuacja, nie?

326
00:25:39,000 --> 00:25:42,000
Ja nie mam takiego przeświadczenia, że to się któregoś tam, nie wiem,

327
00:25:42,000 --> 00:25:47,000
1 stycznia 2035 roku, ciach, nie ma branży mięsnej.

328
00:25:47,000 --> 00:25:48,000
To się nigdy nie wydarzy.

329
00:25:48,000 --> 00:25:50,000
I w ogóle ja też bym nie myślał, że to się wydarzyło.

330
00:25:50,000 --> 00:25:52,000
No tam są też ludzie, to wszystko się musi jakoś,

331
00:25:52,000 --> 00:25:55,000
jakoś no naturalnie zmienić, nie?

332
00:25:55,000 --> 00:25:57,000
Jak miał szukać też nadziei,

333
00:25:57,000 --> 00:26:03,000
to szukał też w takim coraz większym zrozumieniu młodych ludzi,

334
00:26:03,000 --> 00:26:05,000
że to musi się zmienić.

335
00:26:05,000 --> 00:26:10,000
Problem jest w tym, że my dostrzegamy to u nas.

336
00:26:10,000 --> 00:26:15,000
Natomiast nie mamy świadomości, że świat jest wygłodniały mięsem.

337
00:26:15,000 --> 00:26:19,000
My musimy się trochę posunąć w tych bogatych krajach

338
00:26:19,000 --> 00:26:22,000
i zostawić trochę miejsca, żeby oni także mogli

339
00:26:22,000 --> 00:26:25,000
te swoje potrzeby zrealizować.

340
00:26:25,000 --> 00:26:27,000
Ale myślę, że taka prawdziwa zmiana,

341
00:26:27,000 --> 00:26:30,000
taka zmiana, że cały świat na to przejdzie.

342
00:26:31,000 --> 00:26:34,000
To będzie zmiana wtedy, kiedy te mięso

343
00:26:34,000 --> 00:26:36,000
będzie rzeczywiście hodowane komórkowo, tak?

344
00:26:36,000 --> 00:26:39,000
I wtedy nie będzie już myślenia o tym,

345
00:26:39,000 --> 00:26:43,000
że musimy zrezygnować tak zupełnie z tego mięsa, nie?

346
00:26:47,000 --> 00:26:50,000
Hej, hello, dziękuję Wam jak zawsze za seans.

347
00:26:50,000 --> 00:26:52,000
Pod filmem znajdziecie linki do źródeł,

348
00:26:52,000 --> 00:26:54,000
z których korzystałam ten film przygotowując.

349
00:26:54,000 --> 00:26:57,000
Znajdziecie tam też link do oferty NordVPN,

350
00:26:57,000 --> 00:26:59,000
czyli partnera tego filmu, o którym wspominałam.

351
00:26:59,000 --> 00:27:01,000
I co? Jestem ciekawa, co myślicie,

352
00:27:01,000 --> 00:27:04,000
więc podzielcie się tym, co myślicie w komentarzach

353
00:27:04,000 --> 00:27:06,000
i widzimy się niedługo w kolejnym filmie.

354
00:27:06,000 --> 00:27:08,000
Bye!